Ο Ιωάννης Ηλ. Νικολακόπουλος μιλάει για το βιβλίο "Ηρωικά τραγούδια της Πελοποννήσου"

Περιήλθε πρόσφατα στα χέρια μου, ευγενική προσφορά των συγγραφέων, τους οποίους ευχαριστώ θερμά, ένα εξαιρετικό βιβλίο τους με τον παραπάνω τίτλο και υπότιτλο και με συγγραφείς τον πρωτοπρεσβύτερο Χρίστο Δ. Κυριακόπουλο και τον Δημήτριο Κ. Κυριακόπουλο, το όνομα των οποίων αναγράφεται στην κορυφή του καλαίσθητου εμπροσθόφυλλου του βιβλίου τους.

Οι συγγραφείς γνωστοί και καταξιωμένοι μουσικολόγοι και τραγουδιστές δημοτικών τραγουδιών με πλούσιο μουσικολογικό ρεπερτόριο και ποικίλο πνευματικό και συγγραφικό έργο είναι γνωστοί εδώ και χρόνια όχι μόνο στο αρκαδικό κοινό, αλλά και ευρύτερα, και δεν χρειάζεται νομίζω, να αναφερθώ λεπτομερέστερα στο βιογραφικό τους.

Θα αναφέρω μόνο εν συντομία τα εξής:

Γεννημένοι και μεγαλωμένοι στο ΠΕΡΔΙΚΟΝΕΡΙ ΓΟΡΤΥΝΙΑΣ, μέσα σε ένα οικογενειακό περιβάλλον που θαύμαζε και λάτρευε το δημοτικό τραγούδι, τραγουδώντας το και χορεύοντάς το, δεν μπορούσαν να μείνουν απρόσβλητοι και να μην κολλήσουν από την ίδια… μεταδοτική και… ευεργετική, στο σώμα και στην ψυχή, αρρώστια του περιβάλλοντός τους δηλαδή από τον χορό και το δημοτικό τραγούδι.

Ήσαν και τα δύο καταγεγραμμένα στα γονίδιά τους και τα φέρουν μαζί τους από την παιδική τους ηλικία. Πρόκειται για μια ωραία και γλυκόηχη κληρονομιά. Παράλληλα με το δημοτικό τραγούδι δεν τους ήταν και είναι αδιάφορη και η εκκλησιαστική υμνολογία.

Το δημοτικό τραγούδι και η εκκλησιαστική υμνολογία, τα οποία έχουν υπηρετήσει και υπηρετούν με μεράκι και πολλή ευχαρίστηση, είναι ο γλυκύς… επιούσιος της καθημερινότητάς τους. Είναι ο γλυκόηχος κελαηδισμός τους που πλουσιοπάροχα ενωτιζόμαστε και απολαμβάνουμε και εμείς οι ακροατές τους μέσα από κασέτες τους ή και στις διάφορες εθνικές, θρησκευτικές και Συλλογικές εκδηλώσεις και συναθροίσεις.

Φιλογενείς και φιλοπάτριδες με ανεπτυγμένο το μουσικό αίσθημα, αλλά και την εθνική και κοινωνική ευαισθησία, δεν έμειναν και δεν μένουν αδιάφοροι και ασυγκίνητοι μπροστά σε ιστορικά και χρονολογικά ορόσημα και τοπόσημα.

Έτσι, το 2021, που συμπληρώθηκαν διακόσια χρόνια από την κήρυξη του Αγώνα για την ελευθερία της πατρίδας μας από τους Τούρκους και η Πολιτεία αποφάσισε να γιορτάσει με διάφορες εκδηλώσεις τη διακοσιοστή Επέτειο της Εθνικής Παλιγγενεσίας, (1821-2021), οι συγγραφείς ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΙ (θείος και ανιψιός) αποφάσισαν να συμμετάσχουν στην Επέτειο με τον δικό τους τρόπο. Αποφάσισαν να κάνουν το δικό τους εθνικό μνημόσυνο και να ανάψουν το δικό τους κεράκι στην ένδοξη μνήμη των αγωνιστών και ηρώων του 1821. Και το πραγματοποίησαν με την έρευνα, τη συλλογή και τη μουσική καταγραφή όσων ηρωικών τραγουδιών ανακάλυψαν, σκόρπια εδώ και εκεί, σχετικά με την ηρωική κλεφτουριά του ’21 και την παλιγγενεσία γενικότερα, εστιάζοντας την προσοχή και την αναφορά τους περισσότερο σε ηρωικά τραγούδια του Μοριά, που υπήρξε και το λίκνο της Επανάστασης του 1821.

Στο σημείο αυτό κάποιος αναγνώστης, ίσως, να παρατηρήσει ότι μέσα στα ηρωικά τραγούδια του Μοριά περιλαμβάνονται και άλλα που συνέθεσε ο λαός και που αναφέρονται σε γεγονότα και πρόσωπα εκτός Μοριά (π.χ. Μεσολόγγι, Αλαμάνα, Γραβιά κ.λπ.). Δικαιολογημένη η παρατήρηση. Αναγκαία και η απάντηση. Ναι! Στο βιβλίο συμπεριλήφθησαν και τέτοια τραγούδια, αλλά πρέπει να τονισθεί ότι τα τραγούδια αυτά, όπως σημειώνουν και οι συγγραφείς, τραγουδιούνταν με τον ίδιο ενθουσιασμό και με το ίδιο πάθος και στον Μοριά. Είχαν, με άλλα λόγια, πολιτογραφηθεί και ενσωματωθεί στο μουσικό αίσθημα και του μοραΐτικου κόσμου και όχι μόνον.

Τα τραγούδια της συλλογής των ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΩΝ, που ο ήχος τους δονεί και συναρπάζει την ψυχή μας, παραπέμπουν στην αγωνιστικότητα και τις θυσίες των ηρώων που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για την ελευθερία και ανεξαρτησία της Ελλάδος. Θυσίες που ο απόηχός τους άγγιξε και συντάραξε τα αισθήματα και συναισθήματα του λαού και έγιναν αιτία και αφορμή να συνθέσει αυτός ο λαός τα δημοτικά τραγούδια, αυτά τα πολύτιμα πετράδια και κοιτάσματα της εθνικής δημοτικής μας μουσικής-ποίησης και Παράδοσης.

Και άλλοι συγγραφείς και συλλογείς έχουν ασχοληθεί με δημοτικά τραγούδια του ’21 και κάποια τα συναντάμε σε σχετικές συλλογές τους. Ακριβώς εδώ είναι και η διαφορά αυτών με τους ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥΣ.

Οι ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΙ εξειδίκευσαν τη συλλογή τους. Συνέλεξαν όσα δημοτικά τραγούδια έκριναν οι ίδιοι ότι εμπίπτουν στα προεπαναστατικά και επαναστατικά χρόνια, τα κατέγραψαν με μουσική σημειογραφία και τα παρουσίασαν σε έναν αναμνηστικό και επετειακό τόμο με μουσικό περιεχόμενο και με τίτλο: ΗΡΩΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ και τα συνόδευσαν και με πολύ ενδιαφέροντα σχόλια. Τη μουσική καταγραφή των τραγουδιών τους, όπως σημειώνουν στον ΠΡΟΛΟΓΟ τους, αρύσθησαν από το στόμα γνήσιων ερμηνευτών τους και από έγκριτους μουσικολόγους, στους οποίους, σημειωτέον, ανήκουν και οι ίδιοι. Και τα επένδυσαν, όπως σημειώνουν και στο εμπροσθόφυλλο του βιβλίου, με διπλή σημειογραφία: Ευρωπαϊκή και Βυζαντινή-Εκκλησιαστική, που και αυτή ομορφαίνει το εξαιρετικό πόνημά τους, το οποίο ΑΦΙΕΡΩΝΟΥΝ, όπως ξαναγράφτηκε πιο πάνω, στη διακοσιοστή Επέτειο της Εθνικής Παλιγγενεσίας (1821-2021).

Μέσα από τα δημοτικά τραγούδια, υπενθυμίζουν οι συγγραφείς, ο προσεκτικός αναγνώστης θα αναζητήσει και τις υπόλοιπες αξίες της ζωής που αχνοφαίνονται και που ενίσχυσαν τη μεγάλη δίψα για Ελευθερία, η οποία κατακτήθηκε μέσα από την Επανάσταση του 1821.

Το βιβλίο τους, ένα καλαίσθητο ΛΕΥΚΩΜΑ (άλμπουμ), κατά τη γνώμη μου, προδιαθέτει ευχάριστα. Εμφανισιακά, από αισθητικής πλευράς, είναι «χάρμα ιδέσθαι» (χαίρεσαι να το βλέπεις). Την ίδια φράση ο Όμηρος στην Ιλιάδα (Σ, 377), την αναφέρει ως «θαύμα ιδέσθαι». Και με την ίδια σημασία.

Στο περιεχόμενο του Λευκώματος ο αναγνώστης θα εκτιμήσει ιδιαίτερα όχι μόνο τις παραλλαγές του κάθε τραγουδιού, αλλά, περισσότερο, φαντάζομαι, τις πολύτιμες ιστορικές πληροφορίες και τα όντως πολύ ενδιαφέροντα σχόλια που συνοδεύουν το κάθε τραγούδι και που δείχνουν την περαιτέρω εμβάθυνση και διεισδυτικότητα των συγγραφέων στο ενδότερο νόημα του τραγουδιού, μέσα και από τις αλληγορίες κάποιων στίχων του.

Το ιστορικό γεγονός, ο τόπος, ο χρόνος και τα πρόσωπα που αναφέρονται σε αυτό (γεγονός) είναι στοιχεία σημαίνοντα. Στοιχεία που προσδίδουν ιδιαίτερη αξία στο έργο τους και σηματοδοτούν την ευαισθησία και την ψυχική τους συμμετοχή και μέθεξη στην ποιητική και μουσική σύνθεση του κάθε τραγουδιού.

Είναι το δημοτικό τραγούδι άσμα ηρωικό, ευφρόσυνο, αλλά και κάποτε μελαγχολικό. Είναι θριαμβικό (επικό), ευφρόσυνο (χαρούμενο), ελεγειακό (μελαγχολικό). Ενθουσιάζει, συγκινεί, γοητεύει. Αναταράζει ψυχή και νου και παραμένει ανοικτό σε ερμηνείες και προσαρμογές.

Η επιμελημένη συγγραφή του πονήματος των συγγραφέων προκύπτει και από την πλούσια βιβλιογραφία που χρησιμοποίησαν.

Οι ερμηνείες και τα σχόλια για το κάθε ηρωικό τραγούδι δεν αντικαθιστούν την ιστορία. Προκαλούν όμως το ενδιαφέρον του αναγνώστη και τον καθιστούν, κατά το μέτρο της αντιληπτικής και πνευματικής ικανότητάς του, κοινωνό και μέτοχο των γεγονότων εκείνης της εποχής που κυριαρχούσε το σύνθημα: Τούρκος μη μείνει στον Μοριά μήτε στον κόσμο όλο.

Το δημοτικό τραγούδι και το εκκλησιαστικό τροπάρι διέσωσαν σε καιρούς χαλεπούς τη γλώσσα μας και την ιστορική αυτοσυνειδησία μας, την εθνική μας ταυτότητα.

Ας είμαστε ενωμένοι και σώφρονες για να μην τα χάσουμε σε καιρούς ειρηνικούς.

Κάποια από τα ηρωικά τραγούδια που καταγράφουν οι συγγραφείς δεν άφησαν ασυγκίνητους στο παρελθόν και επιφανείς Ευρωπαίους στοχαστές και διανοούμενους, όπως: Γκαίτε, Φοριέλ κ.ά., πράγμα που δείχνει τη σημαντική αξία των δημοτικών τραγουδιών.

Το εξαιρετικό ΛΕΥΚΩΜΑ των Κυριακόπουλων εκτείνεται σε 560 σελίδες, σχήματος Α4 (0,28μ.x0,21μ.), και περιλαμβάνει 220 ηρωικά τραγούδια με μουσική καταγραφή, με κείμενα, σχόλια και πίνακες.

Αξιοσημείωτος είναι και ο υπομνηματισμός που κάνουν οι συγγραφείς στα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ (σελ. 11-16) και στο τέλος του βιβλίου με την καταγραφή των τραγουδιών, κατ’ αλφαβητική σειρά, (σελ. 550-560), που διευκολύνουν τον αναγνώστη στην ανεύρεση του κάθε τραγουδιού.

Οι συγγραφείς που τους διακρίνει ενθουσιασμός και πάθος για το έργο τους, με την εξειδικευμένη και επιμελημένη συλλογή τους, με το υπέροχο εθνικό-μελωδικό τους ΛΕΥΚΩΜΑ, ανανέωσαν ή μάλλον πλούτισαν το Δημοτικό Συναξάρι της συλλογικής ιστορικής και μουσικής μνήμης και κεράκι σεβασμού και ευγνωμοσύνης άναψαν στην ιερή μνήμη των ηρώων και μαρτύρων της πίστεως και της πατρίδας, αλλά και όσων ερμηνευτών δημοτικών τραγουδιών ονοματίζουν στο έργο τους.

Δεν είμαι βιβλιοκριτικός. Και θα ήταν κατώτερο της νοημοσύνης μου αν υποστήριζα ότι με το παρόν… κριτικό μου σημείωμα προσέγγισα, έστω και κατ’ ελάχιστον, το πνεύμα τους, την ψυχική τους έξαρση και την άφατη αγαλλίαση που ένιωθαν και νιώθουν κατά την μουσική ερμηνεία του κάθε δημοτικού τραγουδιού. Αγαλλίαση που κινητοποίησε και το ενδιαφέρον τους για τη συγγραφή του βιβλίου τους.

Ας γνωρίζουν όμως ότι το σημείωμά μου είναι μια αυθόρμητη και ειλικρινής έκφραση των καλών εντυπώσεων που μου άφησε η ανάγνωση του Λευκώματός τους.

Είναι ένας γλυκύς απόηχος των δημοτικών τραγουδιών που συγκινούν και μένα πάρα πολύ και που τον ενωτίστηκα πολλές φορές κατά την ανάγνωση του πονήματός τους.

Η συγγραφή του Λευκώματος και η αφιέρωσή του στη διακοσιοστή Επέτειο της Εθνικής Παλιγγενεσίας (1821-2021), αποτελεί «απαραχάρακτη και ασφαλή εθνική και μουσική Κιβωτό για τους επιγενομένους», όπως σημειώνουν στον ΠΡΟΛΟΓΟ τους, αλλά και μια όμορφη ψηφίδα που προστίθεται, πλουτίζει και στολίζει το μεγάλο εθνικό, ιστορικό, λαογραφικό και μουσικό μας Ψηφιδωτό που λέγεται Λαϊκός Πολιτισμός.

Στους εκλεκτούς συγγραφείς Κυριακόπουλους, θαυμαστές και θεράποντες της δημοτικής μας μουσικής και Παράδοσης, που συνέγραψαν και κατέθεσαν στο Εθνικό και Πνευματικό Θησαυροφυλάκιο της πατρίδας μας το αξιόλογο πόνημά τους, για να θυμίζει και διδάσκει, ανήκουν πολλά και θερμά συγχαρητήρια.

Μπράβο τους και πάλι Μπράβο τους!

Ιωάννης Ηλ. Νικολακόπουλος